Bizi bu havalar mahvetti! Her yıl 60 bin erken ölüm

Türkiye’de artan sıcaklıkların neden olduğu yüksek basınç etkisi, nüfus artışı, çarpık kentleşme, araç sayısındaki yükseliş ve sanayiden kaynaklanan sorunlar hava kirliliğinin başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Özellikle büyük şehirlerde tehlikeli seviyelere ulaşan kirlilik, insan sağlığı üzerinde ciddi riskler oluşturuyor. Uzmanlara göre, solunum yoluyla vücuda giren ve PM2.5 olarak adlandırılan ince partiküller, yalnızca akciğerleri değil, kan dolaşımını da etkiliyor. Zararlı partiküller, kan yoluyla beyne kadar ulaşırken, uzun vadede demans ve ölümcül solunum yolu hastalıklarının gelişimini hızlandırıyor. Çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı bulunan kişilerin, kirli havanın etkilerine karşı çok daha savunmasız durumda olduğunun altı çizilirken, Eski Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarlarından Prof. Dr. Mustafa Öztürk'ün paylaştığı son veriler, hava kirliliğinin yarattığı tahribatın boyutlarını gözler önüne seriyor.

Bilim insanları, ulusal hava kalitesi izleme sisteminin güçlendirilmesi, PM2.5 ölçümlerinin yaygınlaştırılması ve tüm verilerin şeffaf biçimde kamuoyuyla paylaşılması gerektiğinin söylüyorlar.4 ADET SİGARA ETKİSİ

Prof. Dr. Öztürk tarafından paylaşılan son verilerde özellikle Karabük Kardemir ve İstanbul Sultangazi'deki kirlilik oranları dikkat çekiyor. Raporlarda havası en kirli kentler ise Iğdır, Erzincan ve Kütahya en kirli iller olarak sıralanıyor. Karabük Kardemir'in olduğu bölgede ölçülen PM2.5 değerinin 134 mikrogram/metreküp olduğuna değinen Prof. Dr. Öztürk ise şunları söylüyor: "Dünya Sağlık Örgütü'nün kılavuz değeri 15 mikrogram/metreküp. Ne yazık ki; 134 mikrogram/metreküp'lük değer, bölgede yaşayanların günde 4 sigara içmiş kadar kirli hava soluduğu anlamına geliyor. İstanbul Sultangazi'de de benzer tablo söz konusu. Geçtiğimiz gün ölçülen PM2.5 konsantrasyonu 101 mikrogram/metreküp seviyesindeydi. Türkiye'nin yıllık ortalama PM2.5 değeri 26 mikrogram/metreküp seviyesinde. Bu oran DSÖ'nün kılavuz değerinin 5,2 kat üzerinde."

DEMANS YAPIYOR

Türkiye'de her yıl, hava kirliliğine bağlı olarak 100 bin kişiden 8'inin alzheimer ve diğer demans türleri nedeniyle hayatını kaybettiğini de vurgulayan Prof. Dr. Öztürk, "Araştırmalar, gelir düzeyi düştükçe bu ölüm oranlarının arttığını ortaya koyuyor. PM2.5, çapı 2,5 mikrometreden daha küçük olan, insan saçından yaklaşık 30 kat daha ince partikül maddelerdir. Bu mikroskobik boyutları, onları solunum yoluyla akciğerlerin en derin noktalarına kadar iletir. Daha da tehlikelisi, akciğerlerdeki alveollerden doğrudan kan dolaşımına geçebilir ve kan yoluyla vücuttaki neredeyse tüm organlara, beyne ve hatta gözlere kadar ulaşabilirler" diye konuşuyor.

SULTANGAZİ'NİN DURUMU

Uzmanlar ise, meteorolojik koşullara dikkat çekerken, yüksek basınç ve inversiyon nedeniyle sisli, puslu ve kirli havanın yaklaşık 7 gün daha devam edeceğini belirtiyorlar. Bu süreçte yağan yağmurların dahi buharlaşarak kirleticileri temizlemede yetersiz kalacağının altı çizilirken, özellikle trafikte seyir halindeyken araçların pencerelerinin açılmamalı, iç hava sirkülasyonu modunun kullanılması da öneriliyor. Öte yandan İstanbul Sultangazi'de taş ocakları nedeniyle ilçe halkının 263 gün kirli hava soluduğunun altı çiziliyor. İzmir'de ise Bakanlığa bağlı hava kalitesi izleme istasyonlarından yeterli veri alınamadığı için kapsamlı bir değerlendirme yapamadığı bilgisi veriliyor.

Hava kirliliğinin sadece çevresel bir sorun değil, doğrudan halk sağlığını tehdit eden bir kriz haline geldiği vurgulanıyor.DİZEL ARAÇLAR KİRLETİYOR

Öte yandan Temiz Hava Hakkı Platformu'ndan uzmanlar ise geçtiğimiz günlerde yayımlanan 'Kara Rapor 2025’ verilerinin önemine değinirken PM2.5 kirliliğinin her yıl 60 binden fazla erken ölüme yol açtığını, bu tablonun ekonomiye faturasının 138 milyar dolar olduğunu duyurmuştu. Meteoroloji Mühendisi Prof. Dr. Selahattin İncecik ise hava kirliliğinin en büyük nedeninin dizel araçlar olduğunun altını ısrarla çizerken, "İstanbul'da 6 milyona yakın araç var ve bunların yüzde 40'ı dizel. Oysa Avrupa Birliği ülkelerindeki rakam yüzde 24" diyor.