ÖLÜM ÜZERİNE!

18. yüzyıl Fransız matematikçisi Abraham de Moivre (1667- 1754) olasılık hesapları yazarak hayatını kazanan bir istatistikçidir. Yazdığı kitabın adı “ŞANS DOKTRİNLERİ” ydi ama kendisi şansa inanmıyordu.

Bazen yazı-tura oyunu oynarız. Bir bozuk parayı havaya atarız ve bir tahminde bulunuruz. Yazı veya tura diyerek tahminimizin yerine gelmesini umut ederiz. Biz bunu şans olarak düşünürüz ama Moivre bizim gibi düşünmez. Parayı havaya attığımız anda Newton kanunlarına göre değişmez koşullar devreye girer. Paranın ağırlığı, rüzgârın açısı, attığımız yükseklik, paranın ağırlığı gibi koşullar yazı ya da tura gelmesini belirlemiştir bile. Yani paranın hangi yüzünün geleceği bellidir ve bunun şansla hiçbir ilgisi yoktur. Bütün problemin bizim bilmeyişimizde olduğunu iddia eden bu düşünüre ait bir hikayeyle karşınızdayım bugün.

Bu olay çok anlatılır ama tartışmalı da olsa, doğru olduğu genel kabul gören bir hikâyedir. Hikâyeye göre kahramanımız Abraham de Moivre yaşlandıkça tıp literatüründe letarji olarak bilinen hastalığa yakalanır. Bu hastalık aşırı yorgunluk ve bitkinlik hissi veren bir duruma neden olur. Moivre her gün uyku süresinin 15 dakika arttığını fark eder. Kendisi matematikçi olduğu için olasılık ve istatistik ile iç içedir. İçinde bulunduğu bu durumu formüle eder ve kendi ölüm gününün hastalığının seyri üzerinden yaptığı olasılık hesabıyla 27 Kasım 1754 gününe denk geleceğine karar verir.

Kahramanımıza göre sürekli 15 dakika artan uyku ihtiyacı 24 saati bulduğunda, artık vücudu durumu kaldıramayacak ve sürekli uykuya yani ölüm haline geçecekmiş. Öyle ki 2-3 ay öncesinden söylediği günde, söylediği sebepten ve söylediği şekilde hayatını kaybetmiş.

Bu durumu yorumlayanlardan bazılarına göre de moivre’ın aslında ölüm tarihini hesaplamadığı, şartlandığı tarihte plasebo etkisinin zararlı versiyonu olan nosebo etkisi sebebiyle öldüğüne dair görüşler vardır.

Ancak her ne sebepten olursa olsun, ölmek için yaşıyoruz. Doğduğumuz anda yaşama, ölüme borçlanıyoruz. Ve bu borç vakitli ya da vakitsiz dediğimiz bir anda ödeniyor.

Moivre ölüme olan borcunu ödeyeceği tarihi tahmin etmiş ancak şahsen ben bilmiyorum. Bilmek de istemiyorum. Çünkü doğa bizim irademiz dışında bir işleyişe sahip ve bu işleyiş bütün canlıları kapsıyor. Doğuyor, yaşıyor ve soluyoruz. Değişiyor, dönüşüyor, eskiyor ve bitiyoruz. Bedenimizin bu döngüye ne kadar uyum göstereceği bizim dışımızdaki birçok etkenin belirleyeceği bir alan içerisindeki şartlara bağlı bir durum. Benim dışımda olan bu durum için oturup ağlayacak, ah edip üzülerek karalar bağlayacak bir durum görmüyorum.

Yaşam bize verilmiş bir ödüldür belki de. Ve hayatın bize hiçbir borcu yoktur. Dolayısıyla bana bahşedilmiş zamanımı, hayatta kalacağım süreyi iyi yaşamak, güzel izler bırakarak gitmek, eşitlenmek istiyorum. Aslında en büyük eşitleyicidir ölüm! Matematikçi Moivre eşitlenmeyi hesaplamış bence. Yaşamla ölümün birbirine olan borcunun ödenmesiyle birlikte kavuştuğumuz eşitlenmeyi!...

Aslında bu yazıyı hayatın ritmine kapıldığımız ve zamanın içinde kaybolup kendimizi, varlığımızı ve ne olduğumuzu unutup gittiğimiz için bir hatırlatma yazısı olarak yazmayı planlamıştım. Hatırlatmak istediğim tabi ki ölümün kendisi değil, bilakis hayatın, yaşamın ne kadar önemli ve değerli olduğuydu. O yüzden şu örnekle bitirmek istiyorum.

Dünya güneşin etrafında 108.000 kilometre hızla dönüyor ve 365 gün süren bir yol kat ediyor. Biz buna bir yıl diyoruz. Güneş ise Samanyolu galaksisinin etrafında 828.000 km/s hızda hareket ediyor ve bir galaktik yılda bu süre 225 milyon yılda tamamlanıyor. Bir insanın ortalama yaşam süresi bir galaktik yılda 8,5 saniye. Bir kelebek ömrü kadar bile değil! Hayatı çok önemsemek mi? Hayır! Bu çok büyük bir yanılsama olur. Öyleyse her şeyi bırakalım mı? Hayır! Sadece yaşadığınız anın ne kadar değerli olduğunu bilin ve onu sizi sevenlerle paylaşın. Gerisi hikâye…

Saniyeler süren yaşamınızın gönlünüzce geçmesi, önünde durduğunuz tüm kapıların iyiliklere, güzelliklere açılması ve afetsiz zamanlar dileğiyle…