Osmanlı sarayları

İslâm devletlerinde saray, hem hükümdarın ailesiyle birlikte yaşadığı özel alan hem de devlet işlerinin görüldüğü yer olarak ana merkez konumundadır ve genellikle dört eyvanlı bir avlu etrafında şekillenmiştir. Diğer bir yapılanma özelliği de kare veya dikdörtgen bir avlunun bir cephesini oluşturan binalar topluluğudur. Törenlerin gerçekleştirildiği avludan başka bir kabul odası, hükümdarın yaşadığı kısım bütün saray düzenekleri içinde yer alır.

Osmanlı sarayları

Üç kıtada hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu’nda yönetim merkezini saraylar oluşturmuştur. Hoşgörülü idare anlayışı ve adaletli yönetim biçimiyle, 6 asır boyunca hüküm sürmeyi başaran Osmanlı Devleti’nde “saray kültürü” çok önemli bir yere sahiptir. İşte Osmanlının sarayları…

Bey Sarayı

1_Bey Sarayı, 1326 yılında Bursa’yı fetheden Orhan Bey tarafından, Bizans Tekfur Sarayı'nın yeniden düzenlenip genişletilmesi ile meydana getirilmiştir. Albert Gabriel’in 19. yüzyıla ait çizdiği planda, sarayın dikdörtgen bir alanı kapladığı ve üç tanesi kare, diğerleri silindirik gövdeli olmak üzere toplam 17 tane burcu olduğu görülmektedir.

Bey Sarayı

2_Osmanlılar döneminde, Orhan Bey, I. Murad Hüdavendigar ve Yıldırım Bayezid tarafından 15. yüzyıl başına kadar kullanılan saray, Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid’in Timur’a yenilmesinden sonra yağmalanmış ve maden işçiliğine sahip iki kanatlı ahşap kapısı da Tebriz’e götürülmüştür. Sarayın kapısı günümüzde St. Petersburg Hermitage Müzesi’nde sergilenmektedir. Saray, 1855 depreminde zarar görerek zamanla yok olmuştur.

Edirne sarayı

3_ Sultan I. Murad tarafından yaptırılan ilk saraydan sonra, Sultan II. Murad döneminde Tunca’nın batısında, çok büyük bir alan üzerine 1450’de Edirne Sarayı’nın inşaatına baş- landı. Sultan’ın 1451’de ölümünden sonra oğlu Fatih Sultan Mehmed tarafından yapı tamamlatıldı.

Edirne sarayı

4_1875’de Ruslar’ın Edirne’yi işgal edeceği haberi üzerine sarayın yakınında bulunan cephanelik Ruslar’ın eline geçmesin diye Vali Cemil Paşa’nın emriyle ateşlendi. Böylece 3-4 gün süren patlama sesleri ile büyük tehlike içinde kalan Edirne kentinin 425 yıllık sarayı ortadan kalktı

Eski saray

5_ Fatih döneminde yaşamış tarihçi Tursun Bey, saray içerisinde köşkler, harem, Dîvân-ı Hümâyun, padişahın devlet işlerini yürüttüğü taht odası, görevli ikametgâhları gibi binalar ile padişahların avlanabileceği genişlikte bir alanın bulunduğundan bahsetmiştir.

Eski saray

6_ Eski Saray yapılarının yıkılmasından sonra onların yerine bugün İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü tarafından kullanılmakta olan bina yaptırılmıştır.

Topkapı sarayı

7_ Topkapı Sarayı, İstanbul’un fethinin ardından Fatih Sultan Mehmed tarafından 1460-1478 yılları arasında yaptırılmış olup takip eden padişahların yaptırdıkları ilave yapılarla günümüzdeki hâlini almıştır. Zeytinlik olarak adlandırılan Sarayburnu’nda bahçe düzenlemeleri ve köşklerle başlayan inşaat, Sûr-ı Sultânî (Kal‘a-i Sultânî) adı verilen surlarla devam etmiştir.

Topkapı sarayı

8_Saraya uzun yıllar Beyazıt’taki eski saraydan dolayı Sarây-ı Cedîd-i Âmire denilmiş, ardından Toplu Kapı denilen köşkün isminden dolayı Top Kapısı Sarayı adı kullanılmaya başlanmıştır. Zaman içerisinde ilavelerin yapıldığı saray, 19. yüzyıl ortalarına kadar yaşam ve yönetim merkezi olmaya devam etmiştir.

Dolmabahçe sarayı

9_ Evliya Çelebi, Dolmabahçe Sarayı’nın bugünkü yerinde Yavuz Sultan Selim’in bir köşk yaptırdığını yazar. I. Ahmet zamanında, mekân taşla doldurulur ve köşk büyütülür. Sarayın ve yerleşimin adı buradan.

Dolmabahçe sarayı

10_Yapımı 1853 senesine kadar devam eden saray Abdülmecit’in ikamet ettiği yer olmasının yanı sıra resmî işleri de gördüğü mekândır. Abdülmecit’ten sonra kardeşi Abdülaziz de bu sarayda yaşamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk’ün İstanbul’daki Cumhurbaşkanlığı Konutu olan Dolmabahçe Sarayı, 10 Kasım 1938 tarihinde Atatürk’ün öldüğü yer olması münasebetiyle Cumhuriyet tarihinde ayrı bir öneme sahiptir.

Beylerbeyi Sarayı

11_ Farklı tarihsel dönemlerde inşa edilen yapıların ardından Sultan II. Mahmud (1808-1839) döneminde yaptırılan ahşap sarayın yanmasıyla Sultan Abdülaziz, 1863-1865 yılları arasında sarayı ve ek binaları yaptırmıştır. Mâbeyn ve Harem bölümlerinden oluşan saray ana binası ziyarete açıktır. Deniz Köşkleri ile üst set bahçelerle büyük havuzun etrafındaki Sarı Köşk, Mermer Köşk ve saltanat atlarını barındırmak amacıyla inşa edilmiş olan Ahır Köşk ise ziyarete kapalıdır.

Beylerbeyi Sarayı

12_ Çeşitli Batı üsluplarının Doğu üsluplarıyla kaynaştırıldığı sarayın iç mimarisi, kullanım özellikleri bakımından Türk evi planına benzemektedir. Bodrumla birlikte üç katlı olarak yapılmış olan sarayda 24 oda, 6 salon yer almaktadır.

Çırağan Sarayı

13_ Çırağan, Farsça'da 'ışık' anlamına gelir. Sultan I. Mahmut ve Üçüncü Selim dönemlerinde tamir edilen ve eklemeler yapılan saray, Sultan Abdülmecid tarafınan 1859 yılında yıktırılmıştır. Çırağan Sarayı'nın inşası için Dolmabahçe Sarayı'nda kullanılan planın ileri bir örneği olarak ifade edilen bir plan kullanılmıştır. Saray'ın planları Nikoğos Balyan tarafından yapılmıştır. Saray'ın inşaası 1861 yılında başlamış, 1865 yılında tamamlanmıştır.

Çırağan Sarayı

14_1876 yılında tahttan indirilen Sultan V. Murad Han'a da ev sahipliği yapan Çırağan Sarayı, 1946 yılında çıkarılan bir kanunla birlikte İstanbul Belediyesi'ne devredilmiştir. 1986 yılında başlayan çalışmalar, 1990 yılında tamamlanmıştır. Çırağan Sarayı, bu tarihten beri "Çırağan Palace Kempinski" adı ile 5 yıldızlı otel olarak işletilmektedir

Yıldız sarayı

15_ Türk Osmanlı saray mimarisinin son örneği olan Yıldız Sarayı, Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nden itibaren padişahlar tarafından av sahası olarak kullanılan ve Hazine-i Hassa’ya kayıtlı bu araziye ilk kasrı Sultan I. Ahmed yaptırmıştır. 18'inci yüzyıl sonunda Sultan III. Selim, validesi Mihrişah Sultan için Yıldız Kasrı'nı, babası için de bir çeşme yaptırmıştır. Genellikle yaz aylarında Yıldız Köşkü'nde oturan Sultan Abdülaziz ise Büyük Mabeyn Köşkü’nü inşa ettirmiş, daha sonra dış bahçeye Malta ve Çadır Köşklerini, asıl kısmına da Çit Kasrı’nı eklemiştir.

Yıldız sarayı

16_Sarayda asıl yapılaşma Sultan II. Abdülhamid Dönemi'nde (1876-1909) başlamış ve buraya Yıldız Saray-ı Hümayunu adı verilmiştir. Bu dönemde saray, padişahın özel yaşamına ait mekanlarla birlikte, resmi görevlilere tahsis edilen binaları, tamirhane, marangozhane gibi atölyeleri ve tiyatro, müze, kitaplık gibi kültür ve sanat yapılarını da kapsamaktadır. Saray, Hasbahçe adıyla bilinen, doğal nehir